جەنگ لە ئۆکرانیا، جەنگی نێوان ئەمریکا و روسیا و هاوپەیمانەکانیانە، جەنگێکی جیهانیە. جەنگی نێوان دوو وڵاتی دڕو زلهێزی سەرمایەدارییە بە چنگی ئەتۆمی بەهێزەوە، بۆ دووبارە دابەشکردنەوەی جیهانی دوای سیستمی تاک جەمسەری ئەمریکا. لە ٦ی فێبریوەر-شوبات-ەوە واتە پێش ١٨ڕۆژ لە دەستپێکردنی جەنگی روسیا و ئەمریکا لە ئۆکرانیا باسی خۆمان خستۆتە ڕوو و دواتریش دوو ڤیدیۆی ترمان بووە لە سەر ئەم جەنگە. وە زۆر پیشتر لە هەردوو بەڵگە نامە سەرەکیەکانی ئاراستەدا باسمان لە جەنگ کردوە وەک چارەسەرێک بۆ کێشەکانی نێوان وڵاتانی سەرمایەداری و ئەزمەی قوڵی ئابووری سەرمایە کە لە ٢٠٠٨ وە درێژەی هەیە و ئێستا زۆر قوڵتر بۆتەوە.... وە بەرۆشنی لە بەڵگەنامەی " سیماوئاراستەکانی سەرمایە و پێگەی پڕۆلیتاریا"دا کە لە مانگی تەموزی ساڵی ڕابوردوودا بڵاوبووە، وەک خاڵیکی سەرەکی لە ئاراستە و پێویستی سەرمایە باسی جەنگ کراوە. ئەم قۆناغە وەک چەندین جار باسمان کردووە، قۆناغێکی ئینتقالیە و جەنگ یەکێکە لە شێوازەکانی وڵاتانی سەرمایەداری و بەتایبەت زلهێزانی سەرمایەداری بۆ چارەسەری قەیرانی ئابووری و سیاسیان. ئەم جەنگە جیهانیە و بێگومان لێکەوتەکانی جیهانی دەبێت. لە وتاری داهاتوودا باسی ئاوابوونی سیستمی تاک جەمسەری ئەمریکا دەکەین، لە چەند ڕۆژی داهاتوودا بڵاو دەبێتەوە.
لەم ڕوانگەیەوە، سەرنج دەدەینە سەر هەلومەرجی سیاسی و ئاڵوگۆرەکانی نێو گۆڕەپانی سیاسی عێراق و کوردستان. کاریگەری جەنگ لەسەر هەموو وڵاتان و هێزەکانی دونیا هەیە بە ئاستی جیاواز، هەر دوێنی سەرۆکی پاکستانیان گۆڕی کە ئەمریکای لە پشتەوە بوو. کاریگەری جەنگ لە ئۆکرانیا لەسەر هەلومەرجی سیاسی عێراق فراوانتر دەبێت، بەتایبەت کە ئەمریکا و ڕوسیا دوو وڵاتی دەخاڵەتگەرن لەعێراق و کوردستاندا و ئەمریکا لە دوای داگیرکاری عێراقەوە تا ئێستا هێزو پێگەی سەربازی هەیە و نفوزێکی زۆری هەیە بەسەر بەشێک لە هێزە دەسەڵاتدارەکاندا. لەم وتارەدا تەنها باسمان لە کاریگەرییە سیاسیەکانە لە عێراقدا.
هەلومەرجی بزوتنەوە سیاسیەکان لەماوەی ٨ساڵی ڕابووردوودا ئاڵوگۆڕێکی گەورەی بەسەردا هاتووە، واتە لەسەردەمی هێرشەکانی ئەمریکا لە ڕێگای داعش و هاوپەیمانانیەوە لە عێراق بۆ سەر موسڵ و دواتر چەندین شاری دیکە. ئەنجامێکی هێرشەکانی داعش، لاوازکردنی نفوزی ئێران و ڕێکخستنەوەی عێراق بوو لە چوارچێوەی فراوانی ڕۆژهەلاتی ناوەڕاستدا کە کۆگیر بێ لەگەڵ وڵاتانی کەندا و ئیسڕائیل و لەهەمان کاتدا ڕێگر بێت لەوەی ڕێگایەکی ڕاستەوخۆ، ئێران بە سوریا و دەریای ناوەراستەوە ببەستێتەوە ولەئەنجامدا ڕێگر بێت لە پرۆژەی " ڕێگای حەریر و پشتێنەی ئابوری"چین لە عێراقدا. ئەنجامی ئەم هێرشانە ڕوخانی حکومەتی مالیکی و هاتنی حکومەتی عەبادی بوو وەک لایەنگرێکی ئەمریکی و بەریتانی. بەڵام حکومەتی عەبادی زوو شکستی پێهێنرا و حکومەتی عادل عەبدولمەهدی بە دوا دا هات، هەم وەک لایەنگرێکی ئیران و هەم لایەنگرێکی بەهێزی وڵاتی چین و پڕۆژەکانی بوو لە عێراقدا. بۆیە دەستبەجێ گەورەترین ڕێککەوتننامەی واژوو کرد لەگەڵیدا. بەڵام ئەمریکا لەگەڵ هێزە دەسەڵاتدار و هاوپەیمانەکانیدا هەم فشارێکی زۆری سیاسی و دیبلوماسی و سەربازیان خستە سەر حکومەتەکەی و هەم پرۆژەی سیاسی شۆرشی بورجوازی ڕەنگاوڕەنگی گۆڕەپانی تەحریریان هێنایە پێشەوە بۆ ڕووخاندنی حکومەتەکەی عەبدولەمەهدی. حکومەتەیان ڕووخاند و حکومەتی کازمیان هێنایە سەر کار. بەڵام حکومەتی کازمی خۆی حکومەتی بەریەککەوتنی دژەکان بوو، یان دوو جەمسەرەکە بوو، لە هەناوی حکومەتێکی قەیراناوی قوڵی سیاسیدا. حکومەتی کازمی لە ڕوانگەی ئەمریکا و هێزە باڵا دەستەکانی عێراقی هاوپەیمانی و سەرکردە واقعیەکانی مەیدانی تەحریرەوە، حکومەتێک بوو کە ڕێگا زیاتر خۆش بکات بۆ بەهێزکردنی جەمسەری ئەمریکا و لە گۆڕنانی پڕۆژەی "حەریری" چینی، هەر بۆیە هەڵبژاردنی پێشوەخت، خواستی سەرەکی و لەڕاستیدا تاکە مەسەلە بوو کە جێبەجێکرا و بەواقعیش تاکە داواکاری سیاسی و سەرەکی بزوتنەوەی سیاسی گۆڕەپانی تەحریر بوو.
ئەنجامی هەڵبژاردنەکانی ١٠ی ئۆکتۆبەری ٢٠٢١، بزوتنەوەی سەدری ئیسلامی شیعەگەرای وەک هێزی یەکەمی پەرلەمانی ناساند. هێزێک کە بکەرێکی چالاکی گۆڕەپانی تەحریر بوو. لەو کاتەوە ٦ مانگی تەواوە تا ئێستا حکومەت پێکنەهاتووە. باسەکە تەنها باسی ئیران و ئەمریکا و دەخاڵەتی ئەو دوو وڵاتە نیە، کە لایەنی کەم پێشتر وا دەهاتە بەرچاو. ئێستا دوای جەنگی ئەمریکا و ڕوسیا لە ئۆکرانیا، ڕاستەوخۆ هەلومەرجی پێکهێنانی حکومەت بە هێزهاوسەنگی ئەو جەنگەوە بەندە، تەنانەت ڕێککەوتننامەی ئەتۆمی نێوان ئێران و ئەمریکا و ئاستی شازشی هەر لایەکیان بەندە بە هێز هاوسەنگی ئەو جەنگەوە. بەڵام باسەکەمان ئەوە نیە، کە بڵێین تا جەنگ کۆتایی نەیەت حکومەت لە عێراقدا پێک نایەت، بەڵکو باسە لە پۆینتێک کە هێز هاوسەنگیەک پێکدەهێنیت بۆ پێکهێنانی حکومەت. بەڵام ئەوەش گریمانەیەکە، تا کۆتایی جەنگ حکومەت لە عێراقدا پێک نەیەت، کە ئەو کات لەسەر پایەی هێزهاوسەنگی تازەی دوای جەنگ حکومەت پێکدێت.
ئەو پۆینتە کامەیە کەهێز هاوسەنگی دەستەبەر دەکات بۆ پێکهێنانی حکومەت لە عێراقدا؟. ئەو بارەیە کە بەرژەوەندی هەردوو جەمسەرەکە دیاری بکات لە کاتی وەستانی جەنگدا، یان لەو پۆینتەدا کە لایەک براوە بێت، براوەیەکی یەکلاکەرەوە کە من ئەوە بەدوور دەبینم بۆ هەردوو لا لە هەلومەرجی ئێستادا، واتە نە ئەمریکاو ناوتۆ دەتوانن وە نە ڕوسیا. براوەی یەکلاکەرەوە بەبێ بەکارهێنانی چەکی ئەتۆمی مەیسەر نابێت، من وا بیر دەکەمەوە، لە پەیوەند بە جەنگی ئۆکرانیاوە چەکی ئەتۆمی بەکارنایەت.
لەم قۆناغەدا هەردوو جەمسەری جەنگەکە بەهەموو توانای خۆیانەوە لە هەوڵدان یەکتری تێک بشکێنن، لە لق و پەلەکانەوە بگرە تا دەگاتە هەیکل و بونیادی یەکتری. دەبینین کە وەزیری دەرەوەی ئەمریکا لە رۆژهەلاتی ناوەراستەوە دەگەرێت تا جەزائیر و هەوڵدەدات جەزائیر لە روسیا بکاتەوە، فشار دەهێنێت کە نرخی نەوت دابەزێنیت و غاز زیاتر بنێرێت بۆ ئەوروپا، لە هەوڵی ڕووخاندنی حکومەتی پاکستاندا بوون و دوێنی ڕووخاندیان و چارەنوسی ئەو وڵاتەیان بەرە وناڕۆشنی بردووە. فشاریان لەسەر هەموو حکومەتانی دونیا داناوە لە وانە وڵاتی چین بۆ ئەوەی کە دژ بە ڕوسیا هەلوێست بگرن... بەهەمان شێوە ڕوسیا هەمان کار دەکات و سعودیە و ئیماراتی تا ڕادەیەکی زۆر بەلای خۆیدا ڕاکێشاوە و تا ئێستا بەرهەمی نەوتیان زیاد نەکردوە، نرخی نەوت و غاز بە هەرزانتر دەداتە هند و چین، وڵاتانی دۆست و دژ دیاری دەکات و گەنم ناداتە وڵاتانێک کە بە " نادۆست" ناویان دەبات. لە عێراقیشدا ئەم تێکشاندنە هەر وایە هێزە کۆمەڵاتیەکان لەنگەری خۆیان گرتووە و هەریەکەیان لە جەمسەری خۆیاندا وەستاون.
هێزەکانی چوارچێوەی هاوئاهەنگی بە ناچار لە جەمسەری لای ڕوسیا و چین وەستاون بە ڕاستەوخۆ و ناڕاستەوخۆ لە ڕێگای ئیرانەوە، سیاسەتی خۆیان پیادەکەن. مەسەلەی پرۆژەکانی وڵاتی چین و کۆسپەکانی پڕۆژەی بەندەری بەسرە و ڕۆکێت بارانکردنی هەولێر و بنکە و کاروانەکانی ئەمریکا لەمبارەوە ڕۆشنە، لە کوردستان بە ناچار یەکێتی نیشتمانیان لەگەڵدایە. بەڵام لایەنی بەرانبەر هاوپەیمانی سێ قۆلی یان هاوپەیمانی رزگاری نیشتمانی، ئەوەی کە زۆر بە پتەوی لەنگەری خۆی گرتوە پارتی دیموکراتی کوردستانە، ڕاستەوخۆ بەئاشکرا و بە ناچار سەر بە جەمسەری ئەمریکایە، لە ئۆکرانیاشدا لە رۆژەکانی یەکەمەوە لە ڕێگای تەلەفزیونی ڕووداوەوە زۆر ڕۆشن دیار بوو کە دەیەوێت لایەنگری ئەمریکا بکات، و ئێستاش کەناڵی کوردستان ٢٤وەک زمانحاڵی ئۆکرانیا دەدوێت، ڕۆکێت بارانکردنی بنکەکانی ئیسڕائیل و ئەمریکا لە ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی پارتی لە لایەن هێزەکانی حەشد و ئێرانەوە پەیوەندی بەم هەلومەرجە تازەی جەنگەوە هەیە. بەڵام ئاڕاستەی سەدرییەکان، وەک هێزێکی بورجوازی سەقامگیر نین و هەڵوێستیان ئاڵوگۆڕی بەسەردا دێت و لە هەر پۆینتێكی هێز هاوسەنگی کە زەرەریان بێت، گریمانەیەک ئەوەیە ئەم هێزە هەڵوێستی خۆی بگوڕێت، بەتایبەت کە وڵاتانی وەک سعودیە و ئیمارات هەڵوێستیان ئاڵوگۆڕی بەسەردا هاتووە لە پەیوەند بە ئەمەریکا و سیاسەتەکانی لە ناوچەکەدا. هێزەکانی سوننە و کوتلەکانی حەلبوسی و خەنجەر، بەهەمان شێوە ڕێککەوتنی ئەوان پەیوەندی بە چوونە پێشەوەی پەیوەندییەکانی نێوان تورکیا و کەنداوەوە هەیە و بەپێی ئەو پەیوەندییە پێگەی خۆیان دەگۆرن و بەتایبەت کوتلەی خەنجەر زۆرتر گریمانەی ئەوەی هەیە کە ئاڵوگۆری بەسەردا بێت. هەم ئیران و ڕوسیا و چین کار دەکەن لە سەر ئەم هێزانە وە هەم ئەمریکا و وڵاتانی کەنداو و تورکیا کاریان لەسەر دەکەن، تا ئەوکاتەی دەگەنە پۆینتی هێزهاوسەنگیەک کە ڕێگا بدات حکومەت پێک بێت. بەڵام گریمانەیەکی بەهێز ئەوەیە حکومەت پێک نایەت و هێز هاوسەنگی لەم هەلومەرجەدا، درێژەدان دەبێت بە حکومەتی کازمی وەک حکومەتێکی کاربەرێوەبەر، بە گۆڕینی چەند وەزیرێک کارەکەیان مەیسەر دەکەن، تا هەڵبژاردنی ئایندە کە زۆری نەماوە. لە هەڵبژاردنی ئایندەدا، ئەو هێزانە براوە دەبن کە لە چوارچێوەی هێزهاوسەنگی تازەی جیهانیدا لەنگریان گرتووە. گریمانەیەکی دیکەی دواتر و لاوازتر هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمانە لە ڕێگای بڕگەی ٦٤ی دەستورەوە.
چوارچێوەی گشتی هەلومەرجی سیاسی عێراق لەم هەڵقەیەدا دەخولێتەوە، تا کۆتایی هاتنی جەنگ لە ئۆکرانیادا و دەرکەوتنی ئەنجامە سەرەتاییەکانی. ئەمەش مانای ئەوەی هەیە کە ئاڵوگۆڕەکان لە ڕوانگەی بورجوازی جیهانی و لۆکەڵیەوە، تا ڕادەیەکی زۆر لە ژێر کۆنتڕۆڵی خۆیاندایە، واتە هەردوو جەمسەری جەنگی ئەمرۆی ئۆکرانیا و هاوپەیمانەکانیان لە ئاستی جیهاندا. بەڵام ئەگەر پرۆلیتاریا لە وڵاتێکی گەورەی جیهاندا لە ڕێگای شۆڕشەوە هاوکێشەکەیان لێتێک بدات، ئەوکات کۆی دیمەنی جیهانی و ئاڵوگۆڕەکان بە ئاڕاستەیەکی تر دەردەکەون. بەڵام لەم نێوەدا هەرێمی کوردستان وەکو "دەوڵەتێکی ئۆتۆنۆم" لە نێو وڵاتێکی گەورەتری وەک عێراقدا، کێشە و قەیران و کۆسپی جیاوازتری هەیە سەرەڕای هاوبەشبوونی لە کێشەکانی عێراقیشدا.
لێکەوتەکانی جەنگی ئۆکرانیا لەسەر ئایندەی دەوڵەتی" هەرێمی کوردستان" !
هەرێمی کوردستان لە ماوەی چەند ساڵی ڕابووردووی دوای ڕووخاندنی حکومەتی بەعس و داگیرکاری ئەمریکاوە، هیچی کەمتر نەبوو لە دەولەتێکی سەربەخۆ، تەنها لایەنە ڕەسمی و دانپیانانی نێونەتەوەیی نەبێت. بازرگانی و بەرهەمهێنانی نەوتی سەربەخۆ و فرۆشتن و ناردنی، گومرگ و باجی سەربەخۆ، فڕۆکەخانەی سەربەخۆ و بوونی دەیان کونسوڵخانەی وڵاتانی دونیا لە هەولێر و بوونی نوێنەرایەتی هەرێم لە ژمارەیەکی زۆری وڵاتانی دونیا....بەپێی دەستوری فیدراڵی عیراق کە خۆیان واتە سەرکردایەتی یەکێتی و پارتی بەشداربوون لە نوسینیدا، بەشێکی زۆری ئەو هەنگاوانە دژ بە دەستورن. لەمبارەوە هەرکەس ولایەنێک سۆزی نەتەوەیی ڕێگای نادات ئەو ڕاستییە ببینێت، ئەوە خەریکە خەڵکی کوردستان دەخاتە مەترسی گەورەترەوە، لە پێناو بەرژەوەندی ئابوری چینی دەسەڵاتدار و کۆمپانیا گەورەکانیاندا.
پۆینتێکی سیاسی گەورە کە ئەو توانایەی بۆ دەسەڵاتدارانی بورجوازی هەرێم دەستەبەر کردبوو، هەمان پۆینتی سیاسی بوو کە هێلەکانی دژە فڕینی سەپاند لە دوای جەنگی کوەیت لە عێراقدا کە لە باکورەوە هێلی ٣٦ وە لە باشورەوە هێلی ٣٢ بوو. هەمان هێزو هەمان سیاسەت لە هەلومەرجی دوای ڕووخاندنی حکومەتی بەعس و دوای شکستی ئەمریکا لە عێراقدا پیادەکرا بە شێوەیەکی تر. هەر زوو شکستی ئەمریکا لە ساڵی ٢٠٠٦ەوە دەرکەوت بەپێی ڕاپۆرتی بیکەر-هاملتون، بەم پێیە لە کوردستاندا سیاسەتێکی دیکەیان پیادەکرد، کە ناوچەیەک بێت توانایی و هێزێکی زیاتری هەبێت وەک لەوەی لە دەستورێکدا هەیە کە خۆیان لە لایەن بول بریمەرەوە سەرپەرشتی نوسینەکەیان کرد بوو. مەسەلەکە ئەوە بوو کە ئەمریکا هیوای بەسەرکەوتنی پڕۆژەکەی نەمابوو لە عێراقدا.
لەگەڵ سەرهەڵدانی کێشەو کۆسپە گەورەکانی جەنگی تائیفی و هێزە ئیسلامیەکانی زەرقاوی و کوژرانی ژمارەیەکی زۆری سەربازانی ئەمریکی، کوردستان کە لە باری ئەمنیەوە ناوچەیەکی ئاسایش بوو، بووە جێگەی متمانەی ئەمریکیەکان و گرینگی پێدانی زیاتری. دواتر یاسای وەبەرهێنانی تایبەتی کوردستان نوسراو و کاری پێکرا، کۆمپانیاکانی نەوت و دروستکردنی ژێرخانی لۆجستی ناردنی نەوت و گرێبەستی تایبەت لە گەڵ کۆمپانیا جیهانیەکاندا، ناردنی نەوت بە تڕێلە بۆ ئێران و تورکیا، هێواش هێواش پێگەی هەرێمی بەهێزتر کرد لە کۆی پرۆسەی سیاسی عیراقدا. ئەم هەلومەرجە سیاسییە ناوازەیە بۆ دەسەڵاتدارانی بورجوازی کورد نەک نەبووە مایەی خۆشی و شادی بۆ خەڵکی کوردستان بەڵکو ئێستا خەڵک خۆزگە بە ڕابوردوویەکی هێجگار سەرکوتگەر و کۆنەپەرست دەخوازن. ئەمە بەتەنها لێکدانەوە نیە، بەڵکو ئیستا بەرپرسانی باڵای حزبەکان ئاماژەی پێدەکەن، شالاوی عەلی عەسکەری ئەندامی مەکتەب سیاسی یەکێتی نیشتمانی ئەمرۆ لە کەناڵی کوردسات نیوزەوە-بەرنامەی پانۆراما- ووتی "لە زاخۆوە تا خانەقین ١٠ کەس لێمان ڕازی نیە". هەروەها خەڵک بەئاشکرا لە تەلەفزیونەکانەوە بێزاری و ڕقی خۆیان لەم دەسەڵاتەی کوردستان ڕادەگەیەنن، تەنانەت پێشمەرگەی دێرینی خۆیان بە ئاشکرا پەشیمانی دەردەبڕن لە خەباتێک کە کردوویانە لەگەڵ ئەم حزبانەدا. دەسەڵاتێکی بورجوازی شێوەی کارو بەڕیوەبردنی زیاتر لە جەردە و ڕێگری سەر ڕێگا قاچاغەکان دەچێت، نەک دەسەڵاتیک کە بیەوێت ناوچەیەک یان بە درۆو دەلەسەی خۆیان سەربەخۆیی بنیات بنێن. دەسەڵات و کارگوزاری بزووتنەوەی کوردایەتی دژ بە خەڵکی کوردستان، بێ وێنەیە لە جیهاندا. برسێتی و نەدانی مووچە، بێ مافی و سەرکوتی خۆپیشاندانەکان، سەپاندنی کۆچ بەسەر دەیان هەزار لاودا، شەڕی ناوخۆ و....بەشێکە لەو کارەساتەی دەسەڵاتی کوردایەتی بەسەر دانیشتوانی کوردستانیدا هێناوە.
بەڵام لە لایەکی دیکەوە حکومەتی هەریم هەرگیز وەک حکومەتێک نەیتوانی کار بکات و تازە هەر ناتوانێت. لە ڕاستیدا ناوچەی سەوزو زەرد وەک دوو زۆن و دوو هەرێمی جیاواز کاریان کردووە وە تائێستا هەر وایە. لەگەڵ ئەوەشدا هەریەکە لە دوو حزبی دەسەڵاتدار سەر بەجەمسەری جیاوازی هێزە ناوچەییەکان بوون، ئەمە بە ڕۆلی خۆی کاریگەری هەبووە لەسەر قوڵبوونەوەی ئاستەنگی و کۆسپەکانی نێوان هەردوو حزبی دەسەڵاتدار. بەتایبەت لە هەلومەرجی دوای شەڕی داعش و پیادەکردنی ڕیفراندۆمدا، ئەم کێشەو گرفتانە زیاتر و زیاتر زەق دەبوونەوە. بەڵام ڕیفراندۆم پەیوەندی نێوان حکومەتی مەرکەزی و کوردستانی هێنایە ئاستێکی هێجگار نزم، کە بە لەدەستدانی کەرکوک کۆتایی نەهات، بەڵکوو دواتر لە ڕێگای زەختی سیاسی و ئابورییەوە لە سەر هەرێم بەردەوام بوو لە شێوەی، داواکردنی گومرگەکان و دواین جار لە ڕێگای بڕیاری دادگایی فیدرالەوە دژ بە فرۆشتن وناردنی نەوت لە لایەن حکومەتی هەرێمەوە و دیاریکردنی بەکارێکی نایاسایی و هەروەها پێشتر دەرککردنی هوشیار زێباری لە وەزارەت لەسەر گەندەڵی و دیارنەمانی مادەی ١٤٠ی کەرکوک .... بەم پێیە کێشەکان هێواش هێواش قوڵتر و قوڵتر بوونەوە. بەو ئاستەی نفوزی ئەمەریکا لە عێراقدا کەمی کردبێت بە شێوەیەکی گشتی هەیبەت وپێگەی حکومەتی هەریم و مانەوەی وەک دەوڵەتێکی بچوک لە ناو عێراقدا کەمی کردووە.
جەنگ لە ئۆکرانیا کۆی سیستمی جیهانی دەگۆڕێت، ئەگەر هەر ئێستا جەنگ بوەستێت، سیستمی تاک جەمسەری ئەمریکا کۆتایی پێهاتووە. بەم پێیە هێزو وڵات و هاوپەیمانەکانی لە ناوچە جیاوازەکانی جیهان بە ئاستی جیاواز زەرەرمەند دەبن، ئەوەتا وڵاتانی وەک ئیماراتی عەرەبی و سعودیە وپاکستان و تەنانەت تورکیا بە ئاستێکی زۆر دورکەوتونەتەوە لە ئەمریکا و دەیانەوێت هاوسەنگیەک ڕابگرن و بەشێوەیەکی ڕۆشن ئەوە دەبینین. بەم پێیە هەرێمی کوردستان لەم هاوکێشەیە بەدەر نیە، هیچ هێزێکی دەسەڵاتداری عێراق لە بزوتنەوەی سەدرییەکانەوە بگرە تا حەلبوسی و خەنجەر و تەنانەت کەسێکی وەک عەلاوی دۆستی نزیکی بارزانی و تەواوی هێزەکانی نێو چوارچێوەی هاوئاهەنگی ڕزای نین بە پەیوەندی نێوان هەریم و بەغدا و ڕازی نین هەرێم نەوت و غاز بفرۆشێت و لەوەش زیاتر مەسرور بارزانی لە کۆنگرەی وزە لە ئیمارات ڕایدەگەیەنێت و دەڵێت" هەولێری پایتەختمان، لەسەر ڕێگای ئەوەیە کە ببێتە سەنتەرێکی ناوچەیی بۆ وەبەرهێنان و بزنس" و لە درێژەی قسەکانیدا دەڵێت" دەبین بە سەرچاوەیەکی سەرەکی بۆ ناردنی غاز بۆ بەشەکانی تری عیراق و تورکیاو ئەوروپا لە ماوەیەکی نزیکدا"کە دواتر شێخ باز سەرۆکی کۆمپانیای کار ئەم وتانەی بە درۆ خستەوە و ڕایگەیاند کە توانای ناردنی " غازیان نیە". سەیر ئەوەیە مەسرور بارزانی لە کاتێکدا ئەم قسەیە دەکات کە جەمسەرە گەورەکانی جیهان لە جەنگدان بۆ دەسەتبەسەراگرتنی ڕێگاکانی ناردنی غاز لە لایەک و لە لایەکی دیکەوە لە وڵاتێکدا ئەم قسەیە دەکات، ئیماراتی عەرەبی کە وەڵامی ئەمریکای نەدایەوە بۆ زیادکردنی بەرهەمی نەوت.
هەلومەرجی دوای جەنگی ئۆکرانیا، وەک لەسەرەوە ئاماژەم پێدا ئەگەر ئێستا جەنگەکە بوەستێت، تەواو جیاوازە لە هەلومەرجی پێش ٢٤ی شوباتی ئەمساڵ. جیهانێکی تر و ئەمریکایەکی کەم هێز تر دەبینین. لە هەلومەرجێکی ئاوەهادا، بەتایبەت سیاسەتی ئەمریکا بەچێهێشتنی ڕۆژهەلاتی ناوەڕاستە، یەکێک لە زەرەر مەندترین هێزەکان ناسیونالیزمی کورد دەبێت لە هەموو ناوچەکانی کوردستاندا. لە کوردستانی عێراقدا، ناوەرۆکی قەوارەی هەرێم بەتەواوی بەتاڵدەکرێتەوە، هێواش هێواش دەسەڵاتیان لێوەردەگیرێتەوە تا ڕادەی ئۆتۆنۆمیەکی کڕچوکاڵ دادەبەزێت. واتە هەرێم وەک هەرێمی فیدڕاڵی نامێنێت. هەر ئێستا ئەم پرۆسەیە ماوەیەکە دەستیپێکردووە، زۆربەی خەڵکی کوردستان نەک کۆسپێکیان نیە، بەڵکو بچوک بوونەوەیەکی ئاوەهای حکومەتی هەرێمیان پێخوشە، لە کاتێکدا کە لەماوەی ٧ساڵی ڕابووردوودا... دەیان جار مووچە نەدراوە یان نیوە ناچڵ دراوە بە کرێکاران و مامۆستایان و فەرمانبەرانی دامودەزگاکانی حکومەت. نەمانی حکومەتی هەرێم بەمانای ئەوەیە کە هەریەکە لە پارتی و یەکێتی لە نێو شارەکانی خۆیاندا دەسەڵاتدار دەبن. بەڵام گریمانەیەک ئەوەیە هەردوو هێزی دەسەڵاتداری کوردستان خۆیان پەنابەرن بۆ لەتکردنی هەرێم و هەرێم نەهێلن، بەتایبەت کە کێشەکانی نێوانیان و چارەسەرکردنی لە دەست خۆیان دەرچووە و بەندە بە هێزە ناوچەیی و جیهانیەکانەوە. کێشەی بەناو سەرۆک کۆمار لە ڕاستیدا زۆر لە سەرۆک کۆمار گەورەترە. ئەمە ئەگەر لە ڕێگای شەڕێکی دیکەی ناوخۆوە دووپارچەتری نەکەنەوە.
ناسیونالیزمی کورد لە سوریا زەربەیەکی گەورەتری بەردەکەوێت، بەتایبەت لەهەموو لایەکەوە دەورە دراوە. هەواڵەکان بەپێی ڕۆژنامەی حوریەتی تورکیا وا ڕادەگەیەنن کە حکومەتی تورکیا و سوریا لە گفتووگۆیەکی نهێنیدان بۆ دووبارە تازەکردنەوەی پەیوەندیان. کۆی ئۆپۆزسیۆنی بورجوازی ئێرانی بە ناسیونالیزمی کورد و ناسیونالیزمی ئێرانی و فارسی و سەڵتەنەت تەڵەب و موجاهیدەوە ئەوەندەی دیکە بێ هێوا دەبن. بەڵام مەلەفی ناسیونالیزمی کوردی عێراق تا ماوەیەک لە چوارچێوەی هەرێمێكی بێ ناوەرۆکدا درێژەی دەبێت. پێش زیاتر لە ١١ ساڵ حوسنی موبارەک سەرۆکی ئەوکاتی میسر وتی ئەوەی " ئەوەی پشت بە ئەمریکا ببەستێت، بێ پشتە یان ڕووتە " خۆشی لەوانە بوو کە پشتی بە ئەمریکا بەستبوو، وە بەڕووتی دەرکەوت. بەڵام مێژوو ئەگەر بتەوێت لێی تێنەگەیت ئەوە بۆ جاری دەیەم پێ دەنێیتەوە بەسەر توێکڵە مۆزەکەدا. ئەوە دەردی کوشندە و ژێر پەنجەی ناسیونالیزمی کوردە بە چەپ و ڕاستییەوە، لە ناوچەکەدا. ١٠.نیسان ٢٠٢٢
کلیکی ئێرە بکە بۆ خوێندنەوەی بابەتەکە بە فایلی پی دی ئێفPDF
